Saturn

DANE O SATURNIE

Masa:

95 mas Ziemi, 5,68 x 1026 kg

Średnica równikowa:

9,46 ziemskich; 120 420 km

Gęstość:

0,71 g/cm3

Temperatura górnych obłoków:

-150°C

Okres obrotu wokół osi:

10,54 godziny

Średnia odległość od Słońca:

9,54 j. a.; 1427 mln km

Okres orbitalny (rok):

29,46 lat ziemskich



Saturn, szósta licząc według oddalenia od Słońca planeta, otoczony jest zespołem wspaniałych pierścieni. Gęstość tego gazowego olbrzyma jest mniejsza od gęstości wody, zatem po dostatecznie dużym oceanie Saturn mógłby pływać!


Saturn krąży wokół Słońca w odległości blisko 10 razy większej niż Ziemia. Oznacza to, że otrzymuje stokrotnie mniej energii (światła i ciepła), dlatego jest światem zimnym, z silnymi wiatrami i chmurami podobnymi do jowiszowych. Jedno okrążenie Saturna wokół Słońca trwa 29,5 roku. Jednoczenie Saturn raz na około 10 godzin obraca się wokół swojej osi. Tak szybki obrót powoduje "wybrzuszenie" w okolicach równika planety i spłaszczenie biegunowe.
Saturn, druga po Jowiszu najmasywniejsza planeta, jest 95 razy cięższy od Ziemi. Jak Jowisz zbudowany jest głównie z wodoru i helu, ale widać też na nim blade obłoki z amoniaku. W okolicach równikowych wiatry wieją z prędkościami dochodzącymi do 1800 km/h, czyli 4 razy szybciej niż wichury na Jowiszu i 20 razy szybciej niż huragany na Ziemi. Tarcza Saturna jest znacznie bledsza niż jowiszowa, ma mniej cech charakterystycznych. Czasem tylko, dość rzadko, pojawiają się na powierzchni planety białe plamy.
Wokół Saturna krąży przynajmniej 18 księżyców. Planetolodzy dopatrują się obecności kilku następnych (dwóch, a może czterech) otrzymanych na zdjęciach w 1995 roku za pomocą teleskopu kosmicznego. Pierścienie Saturna akurat przestały być widoczne, a obok planety świeciły skupiska materii zwykle niewidoczne. Mogą to być albo nowe księżyce albo zagęszczenia materii w pierścieniu.

Pierścienie Saturna

Piękne pierścienie Saturna nie dotykają planety. Trzy główne zobaczyć można przez większy teleskop. Fotografie z sondy Voyager pokazały, że w rzeczywistoci wokół Saturna krąży niezliczona ilość pierścieni i pierścionków, które - kiedy patrzymy na nie z Ziemi - nakładają się na siebie. Pierścienie nachylone są do orbity pod kątem 29°.
Oznacza to, że dla obserwatora na Ziemi ich wygląd powoli się zmienia. Przez około rok widzimy pierścienie w pełnej krasie, potem zwężają się, aż 15 lat póniej ustawiają się do nas krawędzią i prawie znikają. Pierścienie nie są lite. Światło jasnych gwiazd prześwieca przez nie praktycznie bez osłabienia. Chociaż mają aż 400 000 km szerokości, ich grubość nie przekracza kilkudziesięciu metrów! Wewnętrzne części pierścienia krążą wokół Jowisza szybciej niż zewnętrzne.
Pierścienie składają się głównie z miliardów drobniutkich cząstek, z których każda krąży wokół Saturna jak mikroskopijny księżyc. Cząstki te zbudowane są prawdopodobnie ze zwykłego lodu lub kawałków skał pokrytych lodem. W większoci mają rozmiary około metra, ale są też i centymetrowe i kilkudziesięciometrowe. W pier- cieniach krąży także kilka większych obiektów o rednicy kilkuset metrów. Wszystkie obiegają Saturna jak niezależne satelity.
Gdy sonda Voyager w 1980 roku przelatywała obok pierścieni Saturna okazało się, że składają się one z niezliczonych drobniutkich pierścionków. Przerwy między pierścieniami spowodowane są grawitacyjnym wymiataniem (przez drobne satelity planety) materii z tych rejonów.

Dlaczego niektóre planety mają pierścienie?

Wszystkie gazowe olbrzymy - Jowisz, Saturn, Uran i Neptun - mają pierścienie. Zawsze leżą one blisko planety macierzystej. W ich wnętrzach nie ma większych księżyców.
Duży skalisty księżyc, gdy zbłądzi za blisko planety, jest poddawany działaniu ogromnych sił pływowych. Bliższy planety kraniec księżyca odczuwa większe przyciąganie grawitacyjne niż jego przeciwna strona. Im bliżej planety taki księżyc się znajduje, tym większe są różnice między przyciąganiem obu stron. Blisko planety istnieje taka orbita, na której te różnice, tzn. siły pływowe, są wystarczająco silne, by rozerwać zwykłą skałę. Tak więc, pierścienie mogły powstać jako wynik rozerwania księżyca przez macierzystą planetę. Możliwe jest też, że pierścienie są materią, jaka pozostała po utworzeniu się planet i księżyców.

Tytan

Największy księżyc Saturna - Tytan - jest większy od Merkurego. Jego promień wynosi 2575 km. Astronomowie sądzą, że zbudowany jest w równych częściach ze skał i lodów. Najbardziej jednak zaskakujące jest to, że Tytan ma cienką atmosferę. Składa się ona głównie z azotu, ale ma domieszkę metanu, który na Ziemi występuje jako gaz naturalny. Żaden inny księżyc w Układzie Słonecznym nie ma atmosfery. Ciśnienie przy powierzchni Tytana nie jest znacznie większe niż na Ziemi (1,6 raza), ale temperatura osiąga tam zaledwie -180°C. Niemniej w tej temperaturze metan występuje w stanie gazowym, ciekłym lub stałym - w zależności od lokalnie panujących warunków. Zatem Tytan może być podobny do Ziemi: mogą tam padać deszcze, śniegi, mogą istnieć oceany i płynąć rzeki. Z tą różnicą, że będą składały się z metanu, a nie wody.