|
Astrologia według dawnych wierzeń powiązanie ludzkich losów i zjawisk zachodzących na Ziemi z położeniami na niebie Słońca, Księżyca i planet.Atmosfera zewnętrzne warstwy gazu otaczające planetę, księżyc lub gwiazdę.Atom drobna cząstka materii zbudowana z jądra otoczonego chmurą elektronów.Biały karzeł stara, gęsta gwiazda, w której wyczerpały się wszystkie zasoby paliwa jądrowego, i która powoli umiera.Brązowy karzeł kulisty obiekt przypominający małą i słabą gwiazdę, za mało masywny, aby stać się prawdziwą gwiazdą, ale masywniejszy od planety.CCD elektroniczna siatka prostokątna ze światłoczułych elementów służąca do zapisu obrazu badanego obiektu; (skrót od ang. charge-coupled device).Cefeidy rodzaj gwiazd, które regularnie rozdymając się i kurcząc (pulsując) zmieniają swój blask w okresie kilku dni.Chromosfera warstwa atmosfery słonecznej (lub gwiazdowej) znajdująca się tuż nad widzialną jego tarczą (fotosfery).Ciemna materia niewidoczna materia we Wszechświecie, o której istnieniu wnosimy na podstawie jej grawitacyjnego oddziaływania na inne obiekty.Czarna dziura obszar, w którym skupione jest tyle masy, że przyciąganie grawitacyjne uniemożliwia ucieczkę stamtąd czegokolwiek, nawet światła.Czas gwiazdowy czas mierzony wschodzeniem i zachodzeniem nie Słońca, a gwiazd. O określonej godzinie czasu gwiazdowego zawsze widać te same gwiazdy, dlatego jest on wygodny do planowania obserwacji astronomicznych.Cząsteczka (molekuła) związek chemiczny złożony z dwóch lub więcej atomów.Czerwony olbrzym stara gwiazda, która znacznie się rozdęła i ma stosunkowo chłodną powierzchnię^więc świeci czerwonawo.Deklinacja kątowa odległość obiektu od równika niebieskiego; odpowiednik szerokości geograficznej.Deszcz meteorów grupa meteorów, które - jak się wydaje - wylatują z jednego punktu na sferze niebieskiej.Długość geograficzna kątowa odległość od zerowego południka (Greenwich) na wschód lub na zachód.Doba czas jednego pełnego obrotu Ziemi wokół własnej osi.Droga Mleczna dysk naszej Galaktyki widoczny na niebie jako jasny, nieregu- larny pas.Dysk akrecyjny pierścień materii krążącej wokół obiektu centralnego - z jego wewnętrznego brzegu materia powoli spływa ku środkowi.Efekt Dopplera zmiana częstotliwości odbieranego sygnału (wysokości dźwięku albo barwy światła), wynikająca z poruszania się "nadawcy" względem "odbiorcy".Efekt cieplarniany podgrzewanie powierzchni planety i jej atmosfery przez ciepło uwięzione pod warstwą gazu znajdującego się w atmosferze.Ekliptyka widziana z Ziemi roczna droga Słońca wśród gwiazd na niebie; płaszczyzna orbity Ziemi.Elektron drobna cząstka w atomie obdarzona ujemnym ładunkiem elektrycznym.Elipsa "spłaszczony" okrąg.Faza widoczna z Ziemi część powierzchni Księżyca lub planety oświetlona przez Słońce.Foton "porcja" energii promienistej pozwalająca opisać światło jako cząstkę.Fotosfera widoczna gołym okiem powierzchnia Słońca (lub innej gwiazdy).Galaktyka galaktyka, w której znajduje się nasze Słońce. Dysk naszej Galaktyki widzimy na niebie jako Drogę Mleczną.Galaktyka duże zbiorowisko gwiazd powiązanych ze sobą siłami grawitacja.Galaktyka aktywna galaktyka, która wysyła z centralnych obszarów ogromne ilości energii nie pochodzącej z gwiazd.Grawitacja długozasięgowa siła przyciągająca działająca pomiędzy wszystkimi ciałami. Wzajemne przyciąganie dwóch mas opisał Izaak Newton.Gwiazda ogromna kula świecącego gazu wytwarzająca energię podczas reakcji termojądrowych, które zachodzą w jej gorącym wnętrzu.Gwiazda neutronowa stara gwiazda, w której atomy zostały tak "zgniecione", że pozostały tylko bardzo gęsto upakowane neutrony.Gwiazda nowa gwiazda, której jasność gwałtownie wzrosła; w rzeczywistości układ dwu gwiazd, w którym jeden składnik wybuchł w konsekwencji przepływu masy od sąsiada.Gwiazda supernowa katastroficzny wybuch gwiazdy, który powoduje, że przez szereg tygodni obiekt świeci tak jasno, jak cała galaktyka.Gwiazda okołobiegunowa gwiazda, dla obserwatora znajdującego się w określonym miejscu na Ziemi, widoczna zawsze nad horyzontem,Gwiazda podwójna para gwiazd krążących wokół wspólnego środka masy.Gwiazda zmienna gwiazda, której jasność zmienia się w sposób regularny bądź zupełnie nieprzywidywalny wraz z upływem czasu.Gwiazdozbiór jeden z wybranych i nazwanych fragmentów nieba rozpoznawany po charakterystycznym wzorze, jaki tworzą najjaśniejsze jego gwiazdy.Halo materia rozłożona kuliście wokół środka galaktyki.Hel drugi, po wodorze, lekki pierwiastek. Rzadki na Ziemi; stanowi jedną czwartą budulca Wszechświata.Jasność miara świecenia obiektu astronomicznego.Jednostka astronomiczna średnia odległość Ziemi od Słońca, 149 597 870 km.Kometa lodowa bryła krążąca w Układzie Słonecznym, która podczas zbliżania się do Słońca zaczyna świecić i tracić materię (gaz i pył) widoczną w postaci warkoczy,Korona rzadka, bardzo gorąca zewnętrzna warstwa atmosfery słonecznej, którą widać tylko podczas całkowitego zaćmienia Słońca.Kosmiczne promieniowanie tła - promieniowanie pozostałe po najwcześniejszych chwilach narodzin Wszechświata wypełniające równomiernie całą przestrzeń.Kosmologia badanie Wszechświata jako całości.Krater okrągłe wgłębienie na powierzchni planety, księżyca lub planetoidy.Księżyc pisany wielką literą: jedyny, naturalny satelita Ziemi; pisany małą literą: naturalny satelita innej planety.Kwazar bardzo jasna, odległa galaktyka, której obraz wygląda na kliszach fotograficznych jak obraz gwiazdy.Lawa gorąca, roztopiona materia wypły- wająca z wulkanu i zastygająca w twarde skały podczas stopniowego stygnięcia.Magnitudo miara wielkości gwiazdowej.Materia międzygwiazdowa gaz i pył pomiędzy gwiazdami.Meteor jasny ślad na niebie wywołany wpadającym w ziemską atmosferę drobnym okruchem materii.Meteoroid skalna lub metalowo-skalna. bryłka lub mniejszy okruch materii krążący w przestrzeni międzyplanetarnej. Meteoroid, który spadnie na Ziemię nazywany jest meteorytem.Meteoryt skalna lub metalowo-skalna, bryłka, która dotarła z przestrzeni międzyplanetarnej do powierzchni Ziemi lub innej planety (czy księżyca).Mgławica obłok gazu i pyłu pomiędzy gwiazdami lub wokół gwiazdy.Mgławica planetarna zewnętrzne warstwy atmosfery wydmuchane z gwiazdy i widoczne na niebie jako pierścień otaczający tę gwiazdę.Morza duże ciemne obszary na powierzchni Księżyca.Neutrino cząstka elementarna nie obdarzona ładunkiem elektrycznym, mogąca poruszać się praktycznie z prędkością światła (tzn. o znikomej lub zerowej masie spoczynkowej).Neutron obojętna elektrycznie cząstka elementarna znajdująca się zwykle w jądrach atomów.Obiektyw główna soczewka zbierająca światło w teleskopie soczewkowym.Obłoki Magellana dwie małe galaktyki, sąsiadujące z naszą, widoczne gołym okiem na niebie południowym (Wielki i Mały Obłok Magellana).Obłok Oorta (chmura Oorta) hipotetyczny rezerwuar komet otaczający jak bańka mydlana Słońce w promieniu około jednego roku świetlnego.Orbita droga ciała w przestrzeni. Planety poruszają się pod wpływem sił grawitacji po orbitach eliptycznych wokół Słońca; podobnie - gwiazdy w układach podwójnych.Paralaksa zmiana względnego położenia różnie odległych gwiazd wskutek zmiany miejsca obserwacji (na Ziemi lub w przestrzeni).Parsek jednostka odległości równoważna 3,2616 latom świetlnym.Pas Kuipera obszar za orbitą Neptuna, w którym znajdują się lodowe bryły - być może przodkowie niektórych komet.Plama słoneczna ciemniejszy obszar na powierzchni Słońca. Wydaje się ciemniejszy, gdyż jest chłodniejszy od swego otoczenia.Planeta duży kulisty obiekt złożony ze skał: oraz gazów, o masie zbyt małej, by mógł stać się gwiazdą, krążący wokół masywnego ciała centralnego (np. Słońca).Planetoida (asteroida, planetka) bryła skalna lub skalno-lodowa krążąca wokół Słońca jak maleńka planeta.Poświata miejska rozproszone światło od skupisk miejskich utrudniające nocne obserwacje astronomiczne.Pozostałość po wybuchu gwiazdy supernowej zewnętrzne warstwy gazu wyrzucone podczas eksplozji.Pozyton cząstka podobna do elektronu, ale o dodatnim ładunku elektrycznym.Prawa Keplera trzy reguły podane przez Johannesa Keplera opisujące ruchy planet wokół Słońca.Prawo Hubble'a prawo mówiące, że galaktyki oddalają się od siebie z prędkościami wprost proporcjonalnymi do ich wzajemnych odległości.Prędkość ucieczki minimalna prędkość, jaką należy nadać ciału, aby mogło opuścić planetę.Promieniowanie elektromagnetyczne rodzaj energii, która może przenosić się nawet w próżni z prędkością światła.Promieniowanie gamma najbardziej energetyczny zakres promieniowanial elektromagnetycznego.Promieniowanie nadfioletowe zakres promieniowania elektromagnetycznego o długościach fali mniejszych od światła. Promieniowanie to wywołuje opaleniznę.Promieniowanie podczerwone promieniowanie elektromagnetyczne, które odbieramy jako ciepłe. Długości jego fal są większe od długości fali światła o czerwonej barwie.Promieniowanie rentgenowskie bardzo i energetyczny zakres promieniowania elektromagnetycznego o długościach fal pomiędzy gamma i nadfioletem.Promieniowanie radiowe (fale radiowe) promieniowanie elektromagnetyczne o najdłuższych falach niosące najmniej energii.Protogwiazda gwiazda na bardzo wczesnym etapie życia.Proton podstawowy składnik jądra atomowego, obdarzony dodatnim ładunkiem elektrycznym. Jądro najprostszego pierwiastka - wodoru - składa się z jednego protonu.Protuberancja gorący gaz wyrzucany z zewnętrznych warstw atmosfery Słońca i powoli opadający na jego tarczę, co wygląda jak gigantyczne płomienie.Przesilenia dwa momenty w roku (około 21 czerwca i 21 grudnia), kiedy Słońce w południe znajduje się najwyżej i najniżej nad horyzontem.Przesunięcie ku czerwieni (ang. redshift) wzrost odbieranej długości fali elektro- magnetycznej, gdy źródło wysyłające tę falę oddala się od obserwatora.Pulsar obracająca się gwiazda neutronowa z silnym polem magnetycznym wysyła- jąca silne, regularne impulsy promieniowania.Radioastronomia badanie Wszechświata na podstawie promieniowania radiowe- go wysyłanego przez planety, gwiazdy, materię międzygwiazdową i galaktyki.Radiogalaktyka galaktyka wysyłająca duże ilości energii w postaci promieniowania radiowego.Rektascensja kątowa odległość między południkiem niebieskim przechodzącym przez punkt Barana (astronomiczny "Greenwich") a południkiem przechodzącym przez badany obiekt; odpowiednik długości geograficznej.Rok czas, który potrzebuje Ziemia na dokonanie jednego obiegu wokół Słońca.Rok świetlny odległość jaką pokonuje światło w ciągu jednego roku; 9,5 biliona km.Równonoce dwa momenty w roku (około 21 marca i 23 września) kiedy Słońce w południe jest w zenicie nad równikiem. Dzień i noc trwają wtedy po 12 godzin.Satelita ciało krążące wokół planety czy planetoidy; satelita naturalny to inaczej księżyc, a satelita sztuczny to statek kosmiczny.Sekunda łuku bardzo mała jednostka miary kątowej. Jeden stopień to 3600 sekund łuku (tarcza Słońca ma około 1920 sekund).Sfera niebieska (firmament, kula niebieska) powierzchnia fikcyjnej kuli, na której widać wszystkie obiekty astronomiczne, a w której środku znajduje się obserwator. Choć gwiazdy znajdują! się w różnych od nas odległościach, wszystkie są tak daleko, że odnosimy wrażenie, iż leżą na tej sferze.Spektroskopia rozszczepienie światła lub innego rodzaju promieniowania elektromagnetycznego w celu oddzielnego badania poszczególnych barw lub długości fali.Szerokość geograficzna kątowa odległość od równika na północ lub południe.Światło część promieniowania elektromagnetycznego, na które wrażliwe jest ludzkie oko.Technika radarowa nadawanie sygnałów radiowych i odbieranie ich po odbiciu od badanego obiektu w celu określenia odległości oraz rodzaju powierzchni odbijających.Teleskop w astronomii: każdy przyrząd służący do zbierania promieniowania w dowolnym zakresie widma elektromagnetycznego.Teoria heliocentryczna (Kopernika) idea, że Słońce a nie Ziemia jest środkiem Układu Planetarnego ogłoszona przez Mikołaja Kopernika w 1543 roku.Układ Lokalny mała, licząca około 30 znanych członków grupa galaktyk, do której należy także nasza Galaktyka.Układ Słoneczny Słońce wraz z całą rodziną planet i innymi obiektami (planetoidami, księżycami, kometami, pyłem itp.).Widmo tęcza barw wraz z jej rozszerzeniem na całość promieniowania elektromagnetycznego, zarówno ku dłuższym jak i krótszym długościom fali.Widmo elektromagnetyczne cały zakres promieniowania elektromagnetycznego; od fal najkrótszych: gamma, rentgenowskie, nadfioletowe, widzialne, podczerwone, mikrofalowe do najdłuższych fal radiowych.Wielki Wybuch (ang. Big Bang) teoria pochodzenia Wszechświata mówiąca, że powstał on w wyniku eksplozji czegoś niezwykle maleńkiego, niewyobrażalnie gęstego i gorącego. Obserwowane do dziś rozszerzanie się Wszechświata jest skutkiem tego początkowego "wybuchu".Wielkość gwiazdowa miara jasności gwiazd. Im jaśniejsza jest gwiazda, tym ma mniejszą wielkość gwiazdową.Wodór najlżejszy i najprostszy pierwiastek chemiczny. Stanowi trzy czwarte budulca Wszechświata.Wszechświat wszystko, co istnieje w czasie i przestrzeni.Zodiak ciągnący się przez całe niebo pas gwiazdozbiorów, na którego tle Słońce przesuwa się powoli w czasie rocznej wędrówki,Zorza widoczne od czasu do czasu barwne świecenie ziemskiej atmosfery na nocnym niebie w okolicach podbiegunowych. |